صدانت

وقتی فرهادی برای توجه به رنج اجتناب‌پذیر «گورخواب‌ها» به رئیس‌جمهور نامه نوشت، عده‌ای از تحلیل‌گران در گروه‌های تلگرامی طرح کردند که در نامه‌ی او یک نوع «پاپولیسم خفیف» می‌بینند. چون او در نامه‌اش به عنوان یک هنرمند متعهد از یک طرف از دردهای اجتماعی گفته بود و از طرفی «بازی‌های انتخاباتی» را دست انداخته بود. من اتفاقا برخلاف این ارزیابی در اقدام دردمندانه‌ی فرهادی یک گرایش به «‌مردم‌گرایی مثبت‌» را می‌بینم که به نظرم متفاوت از مردم‌انگیزی و پاپولیسم به معنای منفی‌اش است. برای آشنایی با دفاعیه من از «مردم‌گرایی مثبت» باید حوصله کنید و یازده فراز زیر را بخوانید. ادامه مطلب “چرا می‌توان از عمل اصغر فرهادی در نامه به رئیس جمهور دفاع کرد؟”

اخیرا در فضای نشر و فضای مجازی مطالبی با مضمون نسبت دادن بیماری دو قطبی به فروغ فرخزاد منتشر شده است. می‌خواهم در این نوشته ابتدا به نقد یکی از مقالات تقریر شده در این زمینه بپردازم و سپس با ذکر دلایلی نشان ‌دهم که حداقل با توسل به اشعار فروغ، نمی‌توانیم ثابت کنیم که حمل یک بیماری دوقطبی بر اوو صحیح است. در پایان، به ارائۀ دیدگاه خود در مورد توأم شدن مؤلفه‌های زوال و امید در زیست جهان فروغ می‌پردازم و توضیح می‌دهم که می‌توانیم به جای طرح یکک بیماری روانی، با در نظر گرفتن زیست جهان فروغ، به خوانشی فلسفی و عمیق‌تر از او بپردازیم. ادامه مطلب “فروغ، زوال و امید: زیست‌جهانی فلسفی یا یک بیماری‌ دو قطبی ؟!”

آنچه ترامپ دارد از قیدوبند آزاد می‌کند نفرت افسارگسیخته است، همان‌طور که اخیراً ملاحظه کردید، اشکالی از رفتارهای جنسی که اصلاً وقعی به رضایت‌ کسی نمی‌گذارد. از کی تا حالا باید از زن‌ها بپرسیم با دست‌مالی شدن مشکل دارند یا نه؟ یا چرا؟. عین این حرف را نزد اما سخنانش دقیقاً حاکی از آن بود. این امرر مردم، خشونت و نفرتشان را آزاد می‌کند. و این مردم ممکن است ثروتمند باشند، فقیر باشند یا ساکن طبقۀ متوسط؛ آن‌ها احساس می‌کنند که با دستان چپ‌ها،، فمینیست‌ها، جنبش‌های حقوق و برابری مدنی، با ریاست جمهوری اوباما که اجازه داد یک سیاه‌پوست نماینده ملت باشد، سرکوب و سانسور شده‌اند. ادامه مطلب “این‌همه پوپولیسم ارتجاعی از کجا سر برآورده؟”

ما همواره در حال فرار کردنیم. بخش اعظمی از اعمال و فعالیت‌های ما تنها با این هدف انجام می‌شوند که از مواجهه با خودمان، مواجهه با وضعیتمان و مواجهه با جهانمان بگریزیم. راه‌های فرار جامعه از مواجهه با خود از حیث کمی بسیار زیادند. در اینجا به طور نمونه به هشت‌فقره از آنها اشاره خواهد شد. این هشت‌الگو که عبارتند از «خودکشی»، «مهاجرت»، «باستان‌گرایی»، «عرفان‌زدگی»، «طبیعت پاک»، «جراحی پلاستیک و زیبایی»، «تماشای سریال‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای» و «خرید و مصرف بی‌رویه»، هرکدام به نوعی باعث می‌شوند که ما (هم در مقام فرد و هم در مقام جامعه) از خودمان فرار کنیم و در اکثر مواقع با آن روبه‌رو نشویم. ادامه مطلب “سخنرانی محمدمهدی اردبیلی با عنوان «راه های فرار جامعه از مواجهه با خود»”

عرضِ سلام و ادب دارم به محضرِ همه‌یِ خانمها و آقایان. از من خواسته‌شده ‌است که لبِّ سخنی را که تامِس نیگل، فیلسوفِ اخلاقِ آمریکایی، در کتابِ امکانِ دیگرگزینی گفته ‌است روشن کنم. کتابِ تامس نیگل کتابی است به غایت موجز و فشرده و طبعاً، به سببِ همین ایجاز و فشردگی، به غایت دشوار. همه‌یِ کسانی که بعد از انتشارِ کتابِ تامس نیگل درباره‌یِ این کتاب سخنی گفته اند بر غنی‌بودنِ این کتاب در عینِ مختصربودن ‌اش تأکید کرده‌اند. به جهتِ همین ایجاز، واقعاً سخن گفتن درباره‌یِ مطالبِ این کتاب ساعتها و ساعتها به طول ‌می‌انجامد و طبعاً در توانِ من نیست. ادامه مطلب “سخنرانی مصطفی ملکیان در مراسمِ رونمایی از ترجمه‌یِ کتابِ امکانِ دیگرگزینی”

پس از لغو سخنرانی مجتهد شبستری در دانشگاه امیرکبیر در تاریخ 25/7/95 در خبرها خواندم یکی از مدیران آن دانشگاه چنین گفته است: چون آقای مجتهد شبستری در سخنرانی‌های خود مطالب جدیدی درباره دین طرح می‌کند باید کسی در جلسه ایشان حضور داشته باشد تا سخنان او را پاسخ بگوید (و بنابر این سخن گفتن ایشان در دانشگاه مشروط به این است که جلسه به صورت مناظره برگزار شود) تردید ندارم که این شرط کردن را مقامات سیاسی ـ دینی، از بالا به صورت یک دستورالعمل به مدیران دانشگاه امیرکبیر القاء کرده اند. ادامه مطلب “محمد مجتهد شبستری: من آمادگی خود را برای مناظره با مراجع تقلید اعلام می‌کنم”

قومیت متغیری اجتماعی- زیستی (biosocial) است و در جوامع مرکب از اقوام گوناگون، متغیر تأثیرگذاری است. وجود عنصر قومیت مقوم پدیده ی قوم گرایی نیز هست. قوم گرایی نیز یک پدیده ی اجتماعی چندبعدی است که هم می تواند آثار اجتماعی مثبت و هم آثار اجتماعی منفی داشته باشد. احساس تعلق به قوم فی نفسه امری منفی نیست بل که چه بسا آثار بسیار مثبتی نیز دارد. قوم گرایی در معنای تعلق مثبت به قوم با عام گرایی (universalism) منافاتی ندارد. ادامه مطلب “نظریه ای اجتماعی درباره ی قوم گرایی در ایران”

آلفرد جی آیر در کتاب «زبان، حقیقت و منطق» عنوان می کند که قضاوت های اخلاقی مانند «دزدی بد است» نه صحیح هستند و نه غلط، چرا که قضاوت های اخلاقی حالات ذهنی غیرشناختی هستند. هنگامی که شخصی میگوید «دزدی بد است» در واقع به ما می گوید که دزدی باب میل او نیست و این سخن او را نمی توان با غلط و صحیح ارزش گذاری کرد. دیدگاه او در مقابل دیدگاه هایی قرار می گیرد که به باورهای اخلاقی قائل هستند. حالات ذهنی غیرشناختی مانند امیال نمی توانند غلط یا صحیح باشند، بنابراین اگر آیر بتواند نشان دهد که قضاوت های اخلاقی چیزی جز حالات ذهنی غیرشناختی نیستند به هدف خود می رسد.  باورها حالات ذهنی شناختی هستند و می توانند غلط یا صحیح باشند. یکی از باورهای من این است «دزدی بد است»، این باور می تواند غلط یا صحیح باشد. برخی افراد در عربستان سعودی بر این باور هستند که «رانندگی کردن زنان اشتباه است» این باوری است که آنها دارند، از نظر من این باور غلط است. حال اگر آیر با این قضاوت اخلاقی رایج در سعودی مخالف باشد، می گوید سعودی ها در حال ابراز احساسات و امیال خود هستند و من هم احساسات و امیال خودم را ابراز می کنم. هیچ یک از این ابرازها نه غلط است نه صحیح. باید توجه داشت که دیدگاه آیر با دیدگاه ذهنی گرایان در اخلاق متفاوت است. ذهنی گرا می گوید

«دزدی بد است» از نظر من صحیح است

ولی آیر میگوید

«دزدی بد است» اصلا نمی تواند صحیح یا غلط باشد.

ادامه مطلب “اخلاق در «زبان، حقیقت و منطق» نوشته آلفرد جی آیر”

یکی از تبعات مدرنیته در قرون اخیر گسترش وسایل ارتباط جمعی و سهولت مسافرت به مکان هایی بوده که در قرون پیشین به علت عدم وجود وسایل نقلیه مناسب، نبود امنیت کافی و هزینه های گزاف میسر نبوده است. سهولت سفر و گسترش وسایل ارتباط جمعی منجر به آشنایی بیشتر مردمان متعلق به یک سرزمین/فرهنگ/دین با مردمان متعلق به دیگر سرزمینها/فرهنگ ها/دین ها شده و البته تاثیرات متقابلی هم بر روی هر دو گروه از مردمان داشته است. این تاثیرات متقابل می تواند باعث مدارای مذهبی/ فرهنگی، کثرت گرایی، و در نتیجه صلح گردد.

ادامه مطلب “گردشگری و صلح”

قریب چهار دهه است که فاصله‌ی بین دو روایت تاریخی مشهور سنی و شیعه از ولادت پیامبر اکرم(ص) به‌عنوان «هفته‌ی وحدت» و یکی از مناسبت‌های رسمی کشوری گرامی داشته می‌شود؛ تمهیدی در راستای ایده‌ی «تقریب مذاهب اسلامی» که پس از پیروزی انقلاب، به‌عنوان یکی از سیاست‌های دینی جمهوری اسلامی اعلام شد. بااین‌وجود در عمل این گرامی‌داشت منحصر بوده است در بازنمایی‌های رسانه‌ای رسمی. در زیست دینی روزمره‌ی شیعیان و سنیان به‌دشواری می‌توان نشانه‌ای از توجه به چنین مناسبتی و سیاست پشتوانه‌ی آن جست. سهل است، این هفته از طنز روزگار بلافاصله بعد از روزهایی است که جماعتی از شیعیان، لااقل از صفویه تا امروز، آن‌ها را به‌عنوان سال‌مرگ خلیفه‌ی دوم (شخصیتی به‌شدت منفور شیعیان و به‌همان شدت محبوب اهل‌سنت) گرامی می‌دارند و جشن و پایکوبی می‌کنند. و این فقط شیعیان نیستند که اعتنایی به هفته‌ی وحدت ندارند؛ اهل‌سنت نیز ـ به‌طور طبیعی ـ موضع‌شان منفی و بدبینانه بوده است. ادامه مطلب “چرا وحدت شیعه و سنی یک پروژه‌ی شکست‌خورده است؟”