صدانت

از جمله اصلی ترین اجزاء برنامه های درسیِ علوم انسانی و به ویژه ادبیات انگلیسی ارائه ی «خوانشی» از اثری ادبی است؛ انتظار می رود که دانشجویان جویای نام این رشته ها بتوانند آراء و اصول یکی از مکاتب نقد ادبی ( مارکسیسم، روانکاوی لکانی، فرمالیسم و…) را در راستای تفسیر رمان یا شعری «به کار گیرند».  بدین ترتیب، به دنبال ظهور جنبش »مطالعات» در علوم انسانی در دوران پس از جنگ جهانی دوم، «خوانش» های بسیاری از آثار ادبی ارائه شده است. دیدگاه متعارف حاکم بر مطالعات ادبی بر این باور است که هر »خوانشی» با بارز کردن  لایه ها ی روایی ناشناخته  «چشم انداز جدیدی» به اثر می گشاید. ادامه مطلب “«خوانش ها» و پروژه ی پست مدرنیزاسیون در مطالعات ادبی”

دفترماه این شماره از نشریه مشتمل بر ۹ مطلب است و بخش­های دیگر شامل ادب و هنر، اندیشه و نظر، کتاب و گزارش هستند.

در بخشی از سخن دبیر شمارۀ ۱۴۰ به قلم نغمه پروان چنین آمده است: «عمده مسئولیت مباحث ساده‌زیستانه هشیار ساختن ما به آگاهانه مصرف کردن و ندادن عنان زندگی به‌دست این فرهنگ مصرفی است که به‌هیچ‌روی با برخورداری از رفاه و امنیت در حد معتدل و معمول ناسازگار نیست، زیرا همان‌گونه که فیلسوفانی چون ارسطو نیز بر آن صحه می‌گذارند برخورداری از حدی از خواسته‌های بیرونی لازمۀ به‌چنگ آوردن خواسته‌های درونیِ روح و ذهن است.» ادامه مطلب “معرفی شماره 140 نشریه «اطلاعات حکمت و معرفت» با عنوان «فضیلت سادگی»”

مایکل گازانیگا محقق برجسته و استاد دانشگاه سانتا باربارا در کالیفرنیا ، پدر علم «نوروساینس شناختی» محسوب می‌شود. پروفسور گازانیگا در این کتاب به بررسی به وجود آمدن آگاهی در مسیر تکاملی انسان می‌پردازد. و سعی می‌کند با رویکردی علمی اراده آزاد را مطالعه کند.

اغلب تصور می‌شود که مغز به نحوی در آگاهی و اراده مؤثر است اما واقعاً مغز انسان چگونه کار می‌کند؟ اگرچه هزاران سال است که مغز به‌عنوان محملی برای آگاهی شناخته می‌شود، تنها اخیراً دانشمندان درک واضح‌تری از مکانیسم عملکرد مغز پیداکرده‌اند. به‌عنوان‌مثال در قرن ۱۶ ام باور عمومی بر این بوده که آدمک کوچکی در سر انسان‌ها زندگی می‌کرده که عملکرد مغز را تحت کنترل دارد.

حتی تا سال‌های اخیر دانشمندان تصور می‌کردند که اگر هر بخشی از مغز آسیب ببیند، بخش دیگری عملکرد آن بخش را به عهده می‌گیرد و جایگزین آن بخش خواهد شد. هرچند هم‌اکنون بامطالعه بیمارانی که پس از یک ضایعه مغزی دچار فلج دست‌وپا می‌شوند (quadriplegia) میدانیم که این جایگزینی به‌سادگی در همه موارد روی نمی‌دهد. چراکه در این صورت این بیماران باید می‌توانستند مجدداً کنترل اندام‌های خود را به دست آورند. ادامه مطلب “چه کسی مسئول است؟ بررسی اراده آزاد از دید نوروساینس”

در مقاله ای  با عنوان «پراگماتیسم و رومانتیسیم» تلاش کردم تا استدلال شِلی در «دفاعیه بر شعر» را تصریح کنم. [در آن مقاله] این چنین نوشتم که در قلب رمانتیسیم این ادعا نهفته است که عقل می تواند تنها راه هایی را پیش گیرد که پیشتر تخیّل آنها را در نوردیده است. بدون واژه ها، تعقلی [وجود نخواهد داشت]. بدون تخیّل، واژه های جدیدی [ وجود نخواهد داشت]. بدون این چنین واژه هایی، هیچ پیشرفت اخلاقی و فکری [ وجود نخواهد داشت.]

من آن مقاله را با مقایسه ی توانایی شاعر در فراهم ساختن زبانی غنی تر برای ما [انسان ها] و تلاش فیلسوف برای فراچنگ آوردن دسترسی ای  غیر-زبانشناختی به آنچه که واقعاً واقعی است به پایان رساندم. رویای چنین دست یابی ای نزد افلاطون خود یک دستاورد سترگ ادبی بود. ما اکنون بیش از افلاطون قادریم تا متناهی بودن خود را بپذیریم—بپذیریم که هیچ گاه با چیزی بزرگ تر و فراتر از خود در تماس نخواهیم بود. در عوض، ما امید داریم که، با گذر قرن ها، حیات انسانی اینجا روی زمین غنی تر خواهد شد زیرا که زبانی که نوادگان دور ما [در آینده] به کار خواهند برد منابع بیشتری خواهد داشت. واژگان ما در مقابل [واژگان] آنها همچون واژگان نیاکان بدوی ما در برابر واژگان [کنونی] ما خواهند بود. ادامه مطلب “شعله‌ی زندگی [پراگماتیست در مواجهه با مرگ به چه روی می آورد؟]”

شمارۀ 138 نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «فلسفۀ عکاسی4» به دبیری منیره پنج‌­تنی منتشر شد. چهارمین مجموعۀ فلسفۀ عکاسی در ادامۀ سه شمارۀ پیشین فلسفۀ عکاسی منتشر شده است.

نخستین دفتر فلسفۀ عکاسی در شمارۀ 96 نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت در فروردین ماه 1393 منتشر شد و دفترهای بعدی دو شمارۀ پیاپی 120 و 121 در اسفند 1394 و فروردین 1395 به‌ترتیب دفترهای دوم و سوم این موضوع را به خود اختصاص دادند. ادامه مطلب “معرفی شماره 138 نشریه «اطلاعات حکمت و معرفت»”

*با توجه به نوع کنشگری روشنفکران، آیا می‌توانیم در ارزیابی جایگاه انها بگوییم که جامعه ما بحران مرجعیت روشنفکری مواجه شده است؛ چه اتفاقی در جامعه افتاده که هنرمندان و ورزشکاران جای روشنفکران را گرفته‌اند؟

به نظرم بله این بحران وجود دارد. اما چرا؟ بحران روشنفکری از زمینه ها و مگاترندها یا کلان روندهایی ناشی شده است . یکی غلبه منطق وایدئولوژی بازار است. یعنی عرضه و تقاضایی شدن همه چیز. فضای اجتماعی ما زیر بلیت عرضه و تقاضا رفته است و زندگی ما بیشتر تحت سیطره عرضه و تقاضاست. دوم کالایی شدن. همه چیز ارزش کالایی دارد. سوم جهانی شدن، چهارم فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، اینها کلان‌روندهاست که زمینه‌ساز بحران شده است. پنجم رسانه‌ای شدن؛ در گذشته جهان بود و رسانه‌ هایی، اما الان جهانْ رسانه‌ای شده است. ششم شبکه‌های اجتماعی وهفتم عصر شتاب است. هشتم انبوه شدن، مسئله انبوهگی. این‌ها به نظرم کلان‌روندهاست. هر کدام از اینها داستان مفصلی دارد. بعد از اینها نوبت می‌رسد به دگرگونی‌های فرهنگی- اجتماعی که منشأ بحران روشنفکری شده است ؛ اولی اوقات فراغت است. زندگی امروز خیلی بیش از گذشته اوقات فراغتی شده است چون ساختار کار و نظام تحصیلی عوض شده و دگرگونی‌هایی که به وجود آمده است که اوقات فراغت را پراهمیت‌تر کرده است اوقات فراغت بخش بزرگی از زندگی امروز است. ادامه مطلب “سلبریتیزه شدن روشنفکران و مابقی قضایا”

اندیشه‌ها نیز مانند کالاهای اجتماعی تحت تآثیر مُد قرار مي‌گیرند. توماس کوهن از واژه «مُد» استفاده نمي‌کند، اما تفسیری که از مفهوم «پارادایم» به دست مي‌دهد، به نظر همان معنای «مُد ِاجتماعی» را در ذهن متبادر مي‌کند. از نظر کوهن یک نظریه، یا یک الگو ، نمونه و یا یک مدل اندیشه، تحت تأثیر زمانه خود دچار فراز و فرود مي‌شود. پارادایم یک نظریه یا یک نمونه است، اما همه نظریه‌ها و نمونه‌ها پارادایم نیستند. یک نظریه وقتی به پارادایم تبدیل مي‌شود که در جامعه نقش فراگیر، مورد پذیرش عمومی، و به زبان قدرت، نقش هژمونی (مسلط) پیدا کند. کوهن در آغاز تفسیر خود از پارادایم، از «علم هنجاری» یاد مي‌کند. از نظر کوهن علم هنجاری: «به معنی پژوهشی است که به صورتی مستحکم بر شالوده‌ای از یک یا چند دستاورد علمی بنا شده است و جامعه علمی خاصی در مدتی از زمان به آن دستاوردها معتقد است و آنها را اساس عمل آینده خود قرار مي‌دهد[1]».

ادامه مطلب “ایجاد آرمانشهر حقی از حقوق بشر است (قسمت اول)”

شبیه‌ترین چیز به خداوند سکوت است.
مایستر اکهارت

این سخن مایستر اکهارت، عارف بزرگ مسیحی (قرن ۱۳و۱۴ م) که «شبیه‌ترین چیز به خداوند سکوت است»، گرچه در لفظ و عبارت، بسیار کوتاه، اما از حیث معنا و اشارت، بسیار بلند است. یک تعبیر و تفسیر ممکن از آن، در یک افق تأمّل و تحلیل فلسفی، می‌تواند چنین باشد: ادامه مطلب “تأمّلی دربارهٔ «شاعرانگی» و نسبت «خداوند» و «سکوت»”

در قرآن تطور اندیشگی نیست، تطور بیانی است.

ادامه مطلب “نقدی بر نگاه مصطفی ملکیان به تطورات اندیشگی در قرآن”