صدانت

درباره تامس نیگل و کتاب او:

بدون شک تامس نیگل، فیلسوف بازنشسته دانشگاه نیویورک، یکی از مهمترین فیلسوفان تحلیلی سده 20 و 21 است. او در حوزه‌های متعددی نظیر فلسفه ذهن، فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی دارای کتابها و مقالات متعددی است. دست‌کم وی در حوزه فلسفه ذهن که تخصص ناچیز نگارنده در آن است، با انتشار مقاله «خفاش بودن چه جور چیزی است» (1974) توانست در دنیای علمی و عینی کنونی، جانی تازه در کالبد فلسفه ذهن بدمد و آگاهی (consciousness) را به عنوان یکی از مسائل مهم فلسفه تحلیلی و فلسفه ذهن معرفی نماید. رویکرد کلی وی در این حوزه از فلسفه، مخالفت با رویکرد «تحویل‌گرایی» (Reductionism) است که طبق آن همه‌ی امور غیرفیزیکی نظیر ویژگی‌های ذهنی، به ویژگی‌های فیزیکی تحویل می‌روند.

نیگل در اثر اخیر خود (با نام اختصاری «ذهن و کیهان») که از اتفاق کتابی است که ترجمه آن را در بوته نقد و بررسی قرار داده‌ایم، تلاش می‌کند با توجه به سه مقوله‌ی آگاهی، شناخت و ارزش، بار دیگر دربرابر هرگونه تفسیر طبیعت‌گرایانه از این امور بایستد و تفسیر مادی‌انگاری داروینیان از آن‌ها را انکار کند. بنابراین، کتاب مذکور را باید در ادامه سیر فکری نیگل بدانیم که در طول سالها فعالیت علمی خود همواره تلاش کرده با هرگونه رویکرد طبیعت‌گرایانه مرسوم از امور غیرفیزیکی مخالفت نماید. با این حساب می‌توان ترجمه این کتاب را پراهمیت قلمداد کرد و انتخاب آنرا توسط مترجم، انتخابی شایسته ارزیابی نمود.

ادامه مطلب “وقتی مترجم کیهان را بر ذهن نیگل آوار می‌کند!”

میزگرد نسبت کنش سیاسی با اخلاق مداری با حضور مصطفی ملکیان، ابوالفضل دلاوری و جواد حیدری در حزب اتحاد ملت ایران اسلامی (منطقه فارس) شیراز ادامه مطلب “میزگرد نسبت کنش سیاسی با اخلاق مداری”

گفت‌وگوی حاضر در باب «الحاد عملی»، به رفتار آن دسته­ از پیروان ادیان اشاره دارد که به‌لحاظ «نظری» به خداوند باور دارند، اما حیات آنها و ترجیح­ها و گزینه­های اساسی زندگی‌شان نشانی از «ایمان قلبی» و باور درونی آنها ندارد. در زندگی هر روزۀ این مؤمنان نظری و اعتقادی، ولی مادی­گرایان اخلاقی و عملی، خودمحوری و اکتفاء به نظر و منافع خود به‌وضوح دیده می­شود، و در عمل حتی گاهی بیش از افرادی بدون ایمان نظری در پی برآوردن لذات مادی و هوای نفس­اند. هیچ امر معنوی و غیرمادی در این زندگی بر امر مادی رجحان ندارد و از این روی نوع‌دوستی، عشق و فداکاری، احسان، و پاکدامنی و عفت و… اگر ثمرۀ مادی فوری نداشته باشند بی‌ارزش تلقی می­شود.

  ادامه مطلب “گفت‌وگو با محسن جوادی پیرامون الحاد عملی”

علی ورامینی/ یکی از مسائلی که بسیاری از اندیشمندان در طول تاریخ با آن درگیر بوده‌اند و بعضا نظریه‌هایی هم در این باب داد‌ه‌اند، نسبتِ میان آگاهی و رنج و لذت بوده است. بعضی آگاهی را شیرین‌تر از عسل دانسته‌اند و بسیاری دیگر تلخ‌تر ز زهر. در این که اساسا خود آگاهی هم چیست، بحث‌های مفصلی سرگرفته است و رساله‌های پیچیده‌ای نوشته شده است که در این مجال با آن کار نخواهیم داشت و این که آگاهی چیست را پیش‌فرض می‌گیریم. مصطفی ملکیان؛ فیلسوف اخلاق از جمله متفکران ایرانی است که درباب آگاهی و از سوی دیگر لذت و یا رنج نقطه نظراتی داده است. یکی از مهم‌ترین نظریات او «تقریر حقیقت و تقلیل مرارت» است. ملکیان معتقد است که وظیفه روشنفکر، یکی نیل به سمت حقیقت و بیان آن است و دیگر وظیفه‌اش کم کردن درد و رنج انسان‌ها، اما در ادامه همین نظریه او معتقد است که اگر بین این دو تعارضی بوجود آمد تقریر حقیقت ارجح‌تر است، مصطفی ملکیان در مقاله «تقریر حقیقت و تقلیل مرارت وجه اخلاقی وتراژیک زندگی روشنفکری» درباب این رحجان می‌گوید : «در عین اینکه رجحان وظیفه تقریر حقیقت را بر وظیفه تقلیل مرارت “شهود” می‌کند، دلیل قاطعی به سود ترجیح تقریر حقیقت بر تقلیل مرارت ندارد. با این همه، براین نکته تأکید دارد که هر چه التزام روشنفکر به اخلاق و معنویت بیشتر می‌شود میزان اهمیت و فوریت این مسأله (ظاهراً) لاینحل در نظرش فزونی می‌گیرد. و این است وجه تراژیک زندگی روشنفکری.» باتوجه به این رویکردها در اقتراحی از ملکیان خواستم که درباب نسبت آگاهی و رنج و لذت نقطه نظریاتش را بیان کند. او معتقد است که تقلیل حقیقت بر تقریر مرارت تنها برای کسانی ارجحیت می‌تواند داشته باشد که بخواهند مختصه‌های خاص انسانیت‌شان را پرورش دهند و در آن‌ها به کمال برسند. اگرچه او معتقد است دلایل عقلانی برای این ارجحیت نمی‌توان داشت، اما باور دارد که تقریر حقیقت، باعث نزدیک شدن انسان‌ها به یکدیگر می‌شود، امری که با تقلیل مرارت بنا بر دلایلی که توضیح می‌دهد امکان‌پذیر نیست. ادامه مطلب “نسبت آگاهی و رنج و لذت در اقتراحی از مصطفی ملکیان”

علی كلانی طهرانی (مترجم) : پرسش ازمعنا و نقشی که لذت در زندگی انسان دارد، در طول قرن های متمادی ذهن و قلم بسیاری ازفیلسوفان و نظریه پردازان را معطوف به خود کرده است. شاخه های متفاوت فلسفه معاصر نیزهر یک به نوبه خود در تلاش هستند تا به پاسخی مناسب درباره مسایل و پرسشهای مرتبط با لذت و مفهوم مقابل آن یعنی درد دست یابند. از همین روی نظریه پردازی ها و مصداق شناسی های بدیعی پیرامون این مفاهیم اساسی ارائه کرده اند. پرفسور تامس هورکا (1952) فیلسوف کانادایی، یکی از اعضای برگزیده جامعه سلطنتی کانادا که از سال 2002 کرسی ممتاز مطالعات فلسفی دانشگاه ترنتو را به خود اختصاص داده است و پیش از آن نیز به مدت بیست سال استاد فلسفه در دانشگاه کالگری (Calgary) بوده است تلاش می کند تا به پرسشهایی که نیگل واربرتون فیلسوف شهیر بریتانیایی درباره معنا و مفهوم لذت ، انواع لذت و ارتباط آن با دیگر مفاهیم ارزشمند در زندگی مانند هنر و معرفت مطرح می کند، پاسخ دهد. حوزه اصلی مطالعات و پژوهشهای تامس هورکا فلسفه سیاسی و فلسفه اخلاق خصوصا اخلاق هنجاری است. بیشترین آثاری که از وی منتشر شده درباره نظریه های اخلاقی مطلق گراست. از هورکا همچنین مقالاتی درباره قضاوت اخلاقی، تنبیه، ملی گرایی، دوستی و اخلاق جنگ منتشر شده است. اثر جذاب و غیر آکادمیک هورکا که شاید علت اصلی دعوت نیگل واربرتون از اوست با نام “بهترین چیزهای زندگی” (the best things in life) در سال 2011 منتشر شد در این کتاب هورکا به بررسی موضوعاتی مانند لذت، معرفت، موفقیت، فضیلت و عشق می پردازد. ادامه مطلب “گفتگوی نیگل واربرتون با تامس هورکا پیرامون «شادی و درد»”

40 سال پیش «پیتر سینگر» کتابی با عنوان «آزادی حیوانات» نوشت؛ این کتاب آغازی برای «بازبینی روابط بین انسان و حیوان» و نقدی اخلاقی بر «دامداری صنعتی» بود. خانواده سینگر که اصالتاً اتریشی بودند، در زمان به قدرت رسیدن نازی ها، اتریش را به مقصد استرالیا ترک کردند و سینگر در شهر ملبورن استرالیا به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی خود را در رشته فلسفه همانجا ادامه داد. او سپس در انگلستان تحصیلاتش را تکمیل کرد و از آن زمان در دانشگاه های استرالیا و امریکا مشغول تدریس بوده است. او در حال حاضر استاد اخلاق زیستی دانشگاه پرینستون امریکا است. سینگر از جمله افراد پیرو مکتب «فایده گرایی» است. به تعبیر بسیار ساده، «فایده گرا» شخصی است که نتیجه اعمال انسان ها در بررسی های اخلاقی برایش اصالت دارد. در صورتی که نتیجه مطلوب باشد، آن عمل صحیح است و در غیر این صورت آن عمل قابل دفاع نیست.

ادامه مطلب “ارسطو، آکویناس، دکارت و کانت در مورد «رنج حیوانات» چگونه می‌اندیشند؟”

 گفتگوی حاضر در پی روشن شدن این مدعا که رابطۀ بین معنویت و عقلانیت رابطه‌ای علی معلولی است، پیش می‌رود. بدین معنا که گام نهادن در مسیر معنویت یقیناً انسان را به عقلانیت سوق خواهد داد و، برعکس، در پرتو عقلانیت نیز لاجرم معنویت حاصل خواهد آمد. جمع بین عقلانیت و معنویت همیشه جمع بین لازم و ملزوم است. درصورت  ملزوم بودن عقلانیت،  معنویت لازمه‌ی آن و در صورت ملزوم بودن معنویت عقلانیت لازمۀآن است و انسان فارغ از آن که کدام یک را در ابتدا برگزیند، به‌طور  قطع و یقین دیگری را نیز در دست خواهد داشت. به‌تعبیر فلسفی، جمع بین عقلانیت و معنویت جمع میان علت و معلول است. معنویت علت برای عقلانیت و همچنین عقلانیت نیز علت است برای معنویت،  اما درواقع این رابطۀ علی معلولی، رابطه‌ای دو سویه یا دیالکتیکی است،همان رابطه‌ای که قدما آن را علیت لبنی[1] می‌نامیدند. ادامه مطلب “گفت‌وگو با مصطفی ملکیان در باب «معنویت و عقلانیت»”

کلیپی نه دقیقه‌ای از صحبت های مصطفی ملکیان در میزگرد «دینداری در جهان معاصر»

در این ویدئو مصطفی ملکیان از همگان دعوت می‌کند گزاره ای را اثبات کنند…

ادامه مطلب “دعوت مصطفی ملکیان به اثبات یک گزاره”

آرمان گرایی در تعلیم علوم، عادتی است که ما ایرانی ها دچار آنیم. منظورم از آرمان گرایی در تعلیم این است که هدف ما از تعلیم همواره رسیدن به غایت نهایی و درجه عالی علوم است. شاید علت این امر این باشد که مهد علم در کشور ما حوزه ها علمیه و مدارس دینی بوده اند. یعنی تأسیس جریان تعلیم و تعلم با حوزه های علمیه و علوم دینی بوده و چون در این علوم همیشه هدف از رفتن به مکتب و حوزه های علمیه این بوده که فرد اگر فقه می خواند به درجه اجتهاد برسد و اگر حدیث می‌خواند،حدیث شناس خبره ای مانند مؤسسان این علم شود و همینطور در تفسیر، اصول فقه بخاطر همین آرمان گرایی در تعلیم است که برنامه ریزهای درسی ما در طول سالها و شاید قرن ها کمترین تغییر را می کنند،هیچگاه  دروس و میزان موفقیت و کارایی آنها مورد بازبینی ها مجدد و مکرر قرار نمی گیرد. ادامه مطلب “آرمانگرایی در آموزش فلسفه و غفلت از اهداف میان مدت”