این نوشتارِ موجز میکوشد، یکی از مواضعِ دینی که به نوبه خود موجب بروز بحثها و ارائه راهکارهایی خاص در باب علم مطلق الهی شده، معرفی نماید. همچنان که از عنوان مقاله برمیآید، آن موضع دینی که در خلال این نوشته، مورد بررسی قرار گرفته، موضع خداباوری باز/open theism است. بقول بروس ئی وِیر –از طرفدارانِ این مسلک- “خداباوری باز میکوشد تا به معتقدانِ به خدای واحد، طرز فکری را معرفی کند که از آن طریق با نگاهی حداکثری و بدون سختگیریهای خاص به مبحث علم الهی بنگرند”. اساس سخن آنان در خصوص علم الهی مشتمل بر این ادعا است که خدا علم مطلق دارد، لیکن علم مطلق خدا محدود به زمان حال میباشد و لاغیر. خدا به همه جوانب مربوط به زمان حال، عالم محض است لیکن در خصوص زمان آینده علم خویش را محدود ساخته تا اختیار آدمی لطمه نخورد و انسان موجودی مختار به معنای حقیقی به شمار آید. مولفِ این مقاله موجز، در قبال خداباوری باز، نگاهی انتقادی دارد و می کوشد آن را ردّ نماید.
خداباوری باز (open theism) را “داشتنِ نگاهی باز” و “گشودگی در نظر افکندن” نیز نامیدهاند و موضعی است فلسفی-دینی که در خصوص ارتباط میان “اختیار انسان، خدا و نیز زمان آینده”، رویکرد خاصی را تعریف و اتخاذ میکند. بزعم طرفداران این موضع، خدا، اختیار آدمی را قبول دارد و برای آنکه آدمی به معنای راستینش مختار باشد، و به جهت آنکه به معنای حقیقی اختیار انسان لطمه ای وارد نیاید، به همین دلیل از اینکه به اعمالِ آتی آدمی علم داشته باشد، صرف نظر نموده است. طرفداران این آموزه، معتقدند اگر خدا میدانست که ما مصمم به اتخاذ چه تصمیم و انتخابهایی هستیم، در آنصورت اصلاً چگونه میشد ما را به معنای راستین مختار تلقی نمود؟ در نتیجه انسان ناتوان از این می بود که انتخابهایی خلافِ علم الهی داشته باشد، زیرا از قبل متعین و مقدّر شده که آدمی چه انتخابهایی خواهد داشت و چه چیزی را برخواهد گزید.[۱] بعبارت دیگر نخواهیم توانست انتخابهایی متناقض با آنچه که متعلق علم الهی است، برگزینیم و به طور تلویحی، این، یعنی آدمی فاقد اختیار است.
طرفداران open theism در خصوص زمان آینده، دو دیدگاه اتخاذ کردهاند که گروهی میگویند زمان آینده قابل شناخت است و گروهی میگویند غیرقابل شناخت است. گروهی، قبول دارند که خدا میتواند به آینده و آیندگان علم داشته باشد، ولی نکته در اینجاست که خدا با اراده و خواست خودش، علم خویش را محدود ساخته است یعنی خدا خودش خواسته که در مورد موجودات مختاری که آفریده، علمش را در قبال اعمال و انتخابهای آتی آنها، تسری ندهد “تا به مختارِ راستین بودنِ آنها خدشه ای وارد نیاید” و آنها، به معنای واقعی مختار باشند.[۲] اما گروه دیگری از معتقدان به موضع open theism/ خداباوری باز، معتقدند از آنجا که زمان آینده، در زمانی که الان در آن قرار داریم، حاضر نیست و معدوم است، از این رو محال است متعلَّق علم –حتی علم الهی- قرار گیرد در نتیجه علم الهی نیز نمیتواند به زمان آینده تعلق گیرد و زمان آینده خارج از حوزه علم الهی است.[۳] یکی از مهمترین نمایندگان این مسلک، گریگوری بوید است که می گوید:
طرفداران خداباوری باز، تصدیق میکنند و معتقدند که بخش اعظمِ زمان آینده که پیشاروی ماست، در زمان آینده محقق خواهد شد و باید در خط زمان پیش برویم و گام به گام وارد زمان آینده شویم و این درحالی است که بازهم، قسمت اعظمِ زمان اینده، برای ما معلوم و متعین نیست و از این رو آینده ای که هنوز خبری از آن نیست، نمی تواند مورد علم –حتی علم الهی و نیز عللِ مادی- قرار گیرد و از این رو جهان، قابل پیش بینی نیست. در مورد زمانِ آینده ای که هنوز خبری از آن نیست، بی نهایت احتمال وجود دارد که کدام عمل از فردی مختار روی می دهد.[۴]
اما مقصود “خداباورانِ باز”، این نیست که بگویند خدا ضعیف است و ناتوان. آنها معتقدند از آنجاییکه خدا خودش این جهان را آفریده، و از آنجاییکه همچنان دست اندرکارِ این جهان نیز میباشد، به همین دلیل میتواند موارد زیادی را در قبال زمان آینده مقدّر و پیشبینی کند و درنتیجه میتواند موجب وقوع اموری شود که با گذشت زمان، آن رویدادها رخ بگشایند و خودنمایی بکنند. از این جهت خدا به نویسندگانِ عهد قدیم اجازه و البته نیرویی الهام کرد تا به برخی رویدادهای آتی جهان آگاه شوند و آنها را پیش بینی کنند و خدا میتواند مطمئن باشد و نیز به دیگران نیز اطمینان بدهد که آن رویدادها در آینده و در زمانِ خاص به خودشان، به وقوع خواهند پیوست.
بعلاوه، “خداباورانِ باز” مدعیاند که به هیچ عنوان منکر علم مطلق الهی نیستند و مانند خداباورانِ سنتی، خدا را عالم مطلق میدانند ولی اختلاف آنها با دیگر خداباوران، آنجاست که خدا فقط آنچیزی را که قابل شناخت باشد، میتواند بشناسد و از آنجاییکه آینده، هنوز چهره نگشوده و نیز فرانرسیده، به این دلیل، خدا نیز نمیتواند بالتفصیل و جزء به جزء، به آینده علم داشته باشد و از این رو خدا به آینده علم اجمالی دارد. اما در عوض، خدا به نحوی جامع و بالتفصیل فقط به زمان حال علم دارد که مشتمل است بر “نیات، انگیزه ها، اندیشه ها، امیدها و آمالِ همه انسانها”.
در موضع “خداباوری باز” خدا حتی میتواند مرتکب اشتباهاتی نیز بشود چون به خیلی از امور، علم تفصیلی ندارد و از این رو نمیداند که در جزء به جزء زمان آینده چه اوضاعی روی خواهد داد. طبق نظر این گروه، خدا همواره ریسکها و البته راهنماییهایی در انتخابها و گزینش های موجودات مختار میکند و میکوشد تا اعمالِ انسانها را تعدیل نماید. آنها معتقدند که اگر به کتاب مقدس نیز رجوع کنیم، می بینیم که خدا در برخی جاها رأی و نظر خویش را تغییر داده مثلا آن بخش از کتاب مقدس که مربوط است به مهاجرت بنی اسرائیل ۳۲: ۱۴٫ یا در جایی دیگر شاهدیم که خدا از وقوع برخی موارد شگفت زده می شود (اشعیاء نبی، ۵ : ۳ تا ۷) و یا در برخی موارد انسانها را می آزماید تا دریابد که انسانها چه کارهایی انجام خواهند داد مثلا کتاب تکوین، ۲۲: ۲۱٫
سرانجام موضع “خداباوری باز” معتقد است خدایی که در دین متداول تصویر شده، خدایی است غیرصمیمی، دارای فاصله، حاکم مطلق و جبار در حالی که اگر با نگاهی باز بنگریم، خدا همواره دلمشغول و دلنگران، همگام و عاشق انسانهاست و دائماً با انسانها وارد کنش و واکنش می شود و محافظ آدمیان است.
مسیحیت متعارف
در مسیحیت عرفی، اعتقاد بر این است که خدا همه چیز را میداند و حتی به جزء جزءِ آینده نیز عالم است در کتاب یوحنا ۳: ۲۰ میگوید “. . . خدا بسی اعظم از قلوب ماست و همه چیز را میداند و نیز پطرس در انجیل یوحنا ۲۱: ۱۷ میگوید ” . . . تو همه چیز را میدانی و عالم به این نیز هستی که من به تو عشق میورزم . . .”. متون مقدس دال بر حاکمیت و سیطره خدا بر همه چیز است که این نیز همسوست با علم مطلق الهی. مسیحیت رسمی معتقد است خدا بسیار دوست داشتنی بوده و احاطه علمی کامل دارد و خود را از فرط فروتنی، تا سطح مادون خود، یعنی سطح آدمیان پایین میآورد طوری که به کنش و واکنش با ما میپردازد و خود را برای ما ادراک شدنی میگرداند و این، به آن معناست که این امور بگونهای روی میدهند تا ما نیز از آزمون الهی، تغییرات بینش الوهی و تقبل هایش سردرآوریم. اینها همگی مربوط اند به اعمالی که خدا با مخلوقاتش انجام می دهد –مخلوقاتی که بصیرتی محدود، زندگانی فانی و گناهان فراوان دارند. خدا باید بر ما انسانها تاثیر بگذارد چون بالاتر از ماست و از آنجایی که ما انسانها مادونِ او هستیم، به همین دلیل نمی توانیم بر او اثر بگذاریم.
خدا و زمان
پرسش درباب علم خداوند در خصوص زمان آینده بسیار مهم است زیرا به اوصاف و مشخصات حقیقی ماهیتِ خدا در باب ماهیت آینده مربوط میشود. آیا خدا به آینده علم مطلق دارد یا ندارد؟ آیا خدا از هم اکنون در آینده حاضر است یا نیست؟ آیا خدا محدود به همین زمان حال میباشد؟ جواب به سوالات فوق، ماهیت راستین و حیطه راستینِ هستی خدا را بازمیتاباند. طرفداران موضع خداباوری باز، توصیفی از خدا ارائه میدهند که از میزان علم خدا به همه اشیاء در زمان گذشته، حال و آینده میکاهد طوری که منجر به این نتیجه میشود که بگویند، خدا به همه چیز آینده علمِ کافی و وافی ندارد. در open theism، علم مطلق الهی در مخاطره قرار می گیرد زیرا برخی از طرفدارانِ این مسلک، از آنجا که وجود و حضورِ زمان آینده در زمان حال را معدوم می دانند، به همین دلیل علم مطلق الهی را در خصوص زمان آینده ردّ می کنند.
نتیجه
به نظر میرسد داشتن چنین موضعی، آموزه صحیحی نباشد زیرا حاکمیت مطلق، برتری، ابدیت، معرفت، وجود و تعالی خدا را تخریب می کند و در مقابل، اراده و اختیارِ آدمی را بسیار بالاتر میبرد. ولو طرفداران خداباوری باز، منکر این سخن هستند، لیکن به هر روی معرفتی که در خداباوری باز از خداوند طرح می شود، بسی پایین تر از معرفتِ خداوندی است که در دین رسمی مسیحیت طرح شده و می شود.
منابع و معرفی کتب و ادرس سایت هایی جهت آشنایی بیشتر
For Open Theism (معرفی برخی منابع که در طرفداری خداباوری باز نگاشته شده اند)
کتابها
- Boyd, Gregory A., God of the possible, (Grand Rapids, Michigan: Baker Books),
- Pinnock, Clark, al. The Openness of God, (Downers Grove, Illinois: Intervarsity Press), 1994.
- Sanders, John, The God who Risks, (Downers Grove, Illinois: Intervarsity Press), 1998.
سایت
Against Open Theism معرفی منابعی که در ضدیت با خداباوری نگاشته شده اند))
کتابها
- Frame, John, No Other God, a response to Open Theism, (Phillipsburg, New Jersey: P & R Publishing), 2001.
- Ware, Bruce A., God’s Lesser Glory: The diminished God of Open Theism, (Crossway Books), 2001
Websites
.
.
Open Theism, also called openness and the open view, is a theological position dealing with human free will and its relationship to God and the nature of the future. It is the teaching that God has granted to humanity free will and that in order for the free will to be truly free, the future free will choices of individuals cannot be known ahead of time by God. They hold that if God knows what we are going to choose, then how can we be truly free when it is time to make those choices –since a counter choice cannot then be made by us, because it is already “known” what we are going to do.1 In other words, we would not actually be able to make a contrary choice to what God “knows” we will choose thus implying that we would not then be free.
In Open Theism, the future is either knowable or not knowable. For the open theists who hold that the future is knowable by God, they maintain that God voluntarily limits His knowledge of free will choices so that they can remain truly free. 2 Other open theists maintain that the future, being non existent, is not knowable, even by God.3 Gregory Boyd, a well-known advocate of Open Theism says,
“Much of it [the future], open theists will concede, is settled ahead of time, either by God’s predestining will or by existing earthly causes, but it is not exhaustively settled ahead of time. To whatever degree the future is yet open to be decided by free agents, it is unsettled.”4
But open theists would not say that God is weak or powerless. They say that God is capable of predicting and ordaining certain future events because He is capable of working in the world and bringing certain events to pass when the time is needed. Therefore, God could inspire the Old Testament writers to prophesy certain events and then He could simply ensure that those events occurred at the right time.
Furthermore, open theists claim that they do not deny the omniscience of God. They, like classical theologians, state that God is indeed all-knowing. But they differ in that God can only know that which is knowable and since the future has not yet happened, it can not be exhaustively known by God. Instead, God only knows the present exhaustively, including the inclinations, desires, thoughts, and hopes of all people.
In Open Theism God can make mistakes because He does not know all things that will occur in the future. According to them, God also takes risks and adapts to the free-will choices of people. They claim biblical support for their position by citing scripture where God changes His mind (Exodus 32:14), is surprised (Isaiah 5:3–۷), and tests people to see what they will do (Genesis 22:12).
Finally, Open Theism tends to portray the God of orthodoxy as distant, controlling, and unyielding while promoting the God of openness as involved, adapting, loving, interacting, and caring for humanity.
Orthodox Christianity
Historic Orthodox Christianity states that God knows all things, even the entirety of the future, exhaustively. 1 John 3:20 it says, “…for God is greater than our heart, and knows all things.” Likewise, Peter said to Jesus in John 21:17, “…You know all things; You know that I love You…” God’s sovereignty is clearly taught in scripture and His sovereignty is tied to His omniscience. Orthodox Christianity teaches that God is very loving, very involved, and even condescends to our level and interacts with us in a manner that we can understand. This means that we will see what appears to be instances of God changing His mind, testing, and adapting. But, this is all due to God’s working with creatures who have limited vision, short life spans, and are sinners. God must work on our level since we cannot work on His.
God and time
The question about God’s knowledge of the future is very important because it deals with the actual definition of God’s nature in relation to the nature of the future. Is God all-knowing about the future or not? Is God existing in the future or not? Is God limited to the present or not? The answers to these questions reflect the very nature and scope of God’s existence. The open theists are pushing a description of God that reduces God from knowing all things, past, present, and future, to not knowing all things in the future. God’s omnipresence is also in jeopardy in Open Theism, since some open theists deny the existence of the future and thereby deny the omnipresence of God in the future.
Conclusion
My opinion is that openness is a dangerous teaching that undermines the sovereignty, majesty, infinitude, knowledge, existence, and glory of God and exalts the nature and condition of man’s own free will. Though the open theists will undoubtedly say it does no such thing, it goes without saying that the God of Open Theism is not as knowledgeable or as ever-present as the God of orthodoxy.
Books and Websites Consulted
- For Open Theism
- Books
- Boyd, Gregory A., God of the possible, (Grand Rapids, Michigan: Baker Books),2001.
- Pinnock, Clark, et. al., The Openness of God, (Downers Grove, Illinois: Intervarsity Press), 1994.
- Sanders, John, The God who Risks, (Downers Grove, Illinois: Intervarsity Press), 1998.
- Websites
- www.gregboyd.org
- Books
- Against Open Theism
- Books
- Frame, John, No Other God, a response to Open Theism, (Phillipsburg, New Jersey: P & R Publishing), 2001.
- Ware, Bruce A., God’s Lesser Glory: The diminished God of Open Theism,(Crossway Books), 2001
- Websites
- http://www.antithesis.com/index.html
- http://www.founders.org/FJ46/article2_fr.html
- Books
.
.
Open theism یا خداباوری باز چیست؟
نویسنده: مَت اسلیک
مترجم: داود قرجالو
.
.
معرفی ی بسیار لازمی بود.
سپاسگزارم.
این مقاله خیلی آموزنده بود
برای اولین بار بود که اسم گروهی به نام خداباورهای باز را می شنیدم
خیلی ممنون و متشکر
بنده نیز در مقاله ای با عنوان “زمان، علم خدا و نسبت اراده های الهی و انسانی” در سال ۱۳۹۳ به این موضوع پرداخته ام.
با سلام.
اگه بشه که در مورد خداباوری باز کمی موضوعات جالب دیگر را هم بگذارید ممنون میشم. خیلی آموزنده بود این متن کوتاه.
خداباوری باز یکی از مفاهیمی است که تازه با آن آشنا شدم . اما بسیار جذاب هم هست.